NUS.10
Cuminanza e societad - concepir la convivenza e s'engaschar
4
Las scolaras ed ils scolars san chapir la relaziun da pussanza e dretg en il temp preschent ed en il temp passà.
Pussanza e dretg
NUS.10.4
Las scolaras ed ils scolars ...
1
a
- san chapir ils tratgs essenzials dal princip da la procedura da decisiun e l'applitgar en classa (p.ex. bistgetta u sort, unanimitad, autoritad, delegaziun, mediaziun). maioritad, arbiter
b
- san decider cun responsabladad davart auters (p.ex. esser schef/-fa) e sa tegnair vi da directivas en il team.
c
- san identifitgar a maun da situaziuns exemplaricas (p.ex. or da l'istorgia, da paraulas, dal mintgadi), tgi che exequescha pussanza e co ch'i po vegnir fatg frunt a l'abus da pussanza. pussanza
d
- san metter sancziuns en in connex cun reglas ch'èn stadas enconuschentas ordavant. princip: il chasti per in surpassament duai esser enconuschent ordavant
2
e
- san reflectar davart l'adequatezza da sancziuns en cas da surpassaments da reglas. princip da l'adequatezza
f
- san declerar la repartiziun da pussanza a maun d'in exempel istoric (p.ex. Egipta antica, Imperi roman, constituziun da la mastergnanza) e differenziar models da pussanza. monarchia, democrazia
g
- san identifitgar la via d'ina societad da dretg da famiglia ad in dretg territorial cun emprims concepts d'in stadi da dretg (p.ex. Confederaziun da la Svizra centrala). Patg federal 1291
h
- san mussar a maun d'in exempel co che structuras statalas sa sviluppan (p.ex. Patg federal dal 1524, fusiuns da vischnancas). Confederaziun svizra dal 13. fin 15. tschientaner
i
- san identifitgar a maun d'in exempel l'entretschament d'economia, politica e dretg (p.ex. Veglia Confederaziun e pass sur las Alps).